Türkiye’de Yabancı Çalışma İzni Başvurularındaki Önemli Değişiklikler (2024)

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın 1 Ekim 2024 tarihinde yayınladığı yeni kriterler ile, Türkiye’de yabancı çalışma izni başvurularına ilişkin önemli değişiklikler getirilmiştir. Bu düzenlemeler, istihdam oranları, mali yeterlilik ve ücret şartları gibi kritik alanlarda yeni kuralları da beraberinde getirmektedir. Türkiye’nin yabancı yetenekleri çekme stratejisi sürerken, hem işverenler hem de yabancı çalışan adayları finansal olarak ağırlaştırılmış başvuru kriterleri karşı karşıya kalabilecektir.

Yeni kurallar, şirketlerin ve yabancı çalışanların karşılaması gereken şartları daha net belirlemekte ve özellikle mali yeterlilik ve istihdam oranlarına yönelik daha sıkı kriterler getirmektedir. Ayrıca, yabancı çalışanlara ödenecek ücretler de yapılan işin sorumluluğu ve uzmanlık derecesine uygun şekilde yeniden düzenlenmiştir. Bu değişiklikleri doğru anlamak, başvuru süreçlerinde gecikme veya reddedilme riskini en aza indirmek açısından büyük önem taşımaktadır.

I. Çalışma İzni Başvuru Yöntemleri

XNUMX yılı güncellemeleri ile çalışma izni başvuru kriterlerinde önemli değişiklikler yapılmasına rağmen, başvuru yöntemlerinde herhangi bir değişiklik olmamıştır. Yabancı uyruklular, Türkiye’deki çalışma izinlerine başvuru yaparken hâlâ iki temel yöntemi kullanabilmektedir: yurt dışından başvuru ve yurt içinden başvuru. Hangi yöntemle başvurulacağı ise başvuru sahibinin Türkiye’deki ikamet durumu ile ilgilidir.

a. Yurtdışından Yapılacak Çalışma İzni Başvuruları:

Türkiye’de geçerli bir ikamet izni bulunmayan yabancılar, çalışma izni başvurularını kendi ülkelerindeki ya da ikamet ettikleri ülkedeki ilgili Türk konsolosluğu aracılığıyla yapmak zorundadır. Başvuru için gerekli tüm belgeler konsolosluğa teslim edilir ve başvuru, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na iletilir. Başvuru onaylandığında, başvuru sahibine bir referans numarası verilir ve Türkiye’deki işverenin bu numarayı kullanarak Bakanlığın çevrim içi başvuru sisteminde süreci tamamlaması gerekir.

b. Yurtiçinden Yapılacak Başvurular :

Türkiye’de en az altı ay geçerli bir ikamet iznine sahip yabancılar, doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na başvuru yapabilmektedir. Bu başvurular, Bakanlığın çevrim içi sistemleri üzerinden iletilmekte ve yurt dışı başvurularına kıyasla daha hızlı sonuçlanabilmektedir. Ancak, belgelerin eksiksiz ve doğru şekilde sunulması, gecikme veya reddedilme ihtimalini ortadan kaldırmak için son derece önemlidir.

2024 yılına ait güncellemelerle birlikte başvuru yöntemleri değişmemiş olsa da, bu başvurularda uygulanacak yeni istihdam, mali yeterlilik ve ücret kriterlerini göz önünde bulundurmak gerekmektedir.

II. Güncellenen İstihdam Kriterleri

2024 yılı çalışma izni düzenlemeleriyle getirilen en dikkat çekici değişikliklerden biri, yabancı uyruklu çalışanları istihdam etmek isteyen şirketler için güncellenen istihdam kriterleridir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Türk çalışanların yabancı çalışanlara oranına yönelik daha esnek kurallar getirmiştir. Ayrıca büyük ölçekli işletmeler için belirli istisnalar da tanınmıştır.

Genel İstihdam Şartı: Önceki yıllarda olduğu gibi, yabancı çalışan istihdam etmek isteyen şirketlerin her bir yabancı çalışan için en az beş Türk vatandaşı istihdam etmesi gerekmektedir. Bu oran, yabancı iş gücünün yerel iş gücüne olan olumsuz etkisini en aza indirmeyi ve yerli istihdamı korumayı amaçlamaktadır.
XNUMX. Büyük Ölçekli Şirketler İçin İstisnalar: 50 düzenlemeleriyle birlikte, finansal performansı yüksek şirketler için yeni bir istisna getirilmiştir. Son mali yılda en az XNUMX milyon Türk Lirası net satış geliri elde etmiş işletmeler, beş Türk vatandaşı istihdam etme şartından muaf tutulmaktadır. Bu muafiyet, en fazla beş yabancı çalışan için geçerli olup, bu kapsamda olan şirketler, beş yabancı çalışanı istihdam ederken genel istihdam oranına uymak zorunda olmayacaktır.

Bu değişiklikler, yabancı yatırımları desteklemeyi amaçlarken, Türk vatandaşlarının istihdam olanaklarını koruma hedefini de göz önünde bulundurmaktadır. Finansal istisna kapsamına giren şirketler yabancı yetenekleri daha esnek bir şekilde istihdam edebilirken, küçük ve orta ölçekli işletmelerin ise güncellenen istihdam kriterlerine uyması büyük önem taşımaktadır.

III. Yeni Mali Yeterlilik Kriterleri

2024 yılı düzenlemeleriyle birlikte, yabancı çalışan istihdam etmek isteyen şirketler için mali yeterlilik kriterleri de daha sıkı hale getirilmiştir. Söz konusu yeni kriterler, yalnızca finansal olarak sağlam şirketlerin yabancı çalışanları istihdam etmesini sağlayarak, hem yerel ekonomiyi hem de iş gücünü desteklemeyi amaçlamaktadır.

Yeni Kurulan Şirketler İçin: İlgili mali yıl içerisinde kurulmuş ve henüz tam bir mali dönemi tamamlamamış ya da yıllık finansal tablo hazırlamamış şirketler, çalışma izni başvurularında en az 500,000 TLödenmiş sermayeye sahip olmalıdır. Önceki düzenlemelerde bu tutar 100,000 TLiken, yapılan bu artış yeni kurulan şirketlerin mali gücünü kanıtlamaları adına daha sıkı bir beklenti ortaya koymaktadır
Mevcut Şirketler İçin: Bir yıldan uzun süredir faaliyet gösteren ve en az bir yılsonu bilançosu düzenlemiş olan şirketler, yabancı çalışan istihdam etmek istediklerinde aşağıdaki kriterlerden en az birini karşılamak zorundadır:
- En az ödenmiş sermaye 500,000 TL (önceki sınır 100,000 TLidi),
- Yıllık net satışların en az 8 milyon TLolması,
- Bir önceki yıl en az 150,000 ABD Doları tutarında ihracat gerçekleştirilmesi gerekmektedir .
Ortaklıklar için: Bir şirketin adi ortaklık şeklinde faaliyette bulunması durumunda, ortaklardan en az birinin mali yeterlilik kriterlerini karşılaması gerekmektedir. Bu, en az 500,000 TLödenmiş sermayeye sahip olma, yıllık net satışların 8 milyon TL'yi aşması veya 150,000 ABD Doları tutarında ihracat gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Önemli vurgulanmalıdır ki, bu gözden geçirilmiş sermaye gereklilikleri 1 Ocak 2025tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir. O zamana kadar mevcut kriterler geçerliliğini koruyacaktır. Geçiş dönemine ilişkin detaylı sonraki bölümlerde detaylıca işlenecektir.

IV. Yeni Ücret Kriterleri

2024 düzenlemeleriyle birlikte yabancı çalışanlara ödenecek ücretlere ilişkin yeni kriterler de yürürlüğe girmiştir. Söz konusu yeni düzenlemeler ile, yabancı çalışanların niteliklerine ve sorumluluklarına uygun olarak maaşların yeniden şekillendirilmesini amaçlanmakta olup, ücretler, brüt asgari ücretin belirli katları üzerinden hesaplanmakta ve çalışanların pozisyonlarına göre adil bir ücretlendirme sağlanmaktadır.

Üst Düzey Yöneticiler ve Pilotlar: Üst düzey yönetici ya da pilot pozisyonlarında istihdam edilen yabancıların, asgari ücretin en az 5 katıkadar maaş alması gerekmektedir. Önceki düzenlemelerde 6.5 katı olan bu oran, değişiklikle birlikte azaltılarak işverenlere bir miktar esneklik sağlarken adil ücretlendirme ilkesini korumayı amaçlamaktadır.
Mühendisler ve Mimarlar: Yabancı mühendisler ve mimarlar için ödenecek maaş, asgari ücretin en az 4 katıolarak belirlenmiştir. Bu oran, önceki düzenlemelerde 4.5 katıydı. Küçük bir düşüş olsa da bu düzenleme, mühendislik ve mimarlık gibi uzmanlık gerektiren mesleklerin değerini korumaktadır.
Diğer Yöneticiler: Üst düzey yönetici kapsamına girmeyen diğer yönetici pozisyonlarında çalışan yabancılar için asgari maaş, asgari ücretin en az 3 katıolarak belirlenmiştir. Bu oran, önceki düzenlemelerde olduğu gibi sabit kalmıştır.
Uzmanlar ve Ustalık Gerektiren İşlerde Çalışanlar: Uzmanlık ya da ustalık gerektiren pozisyonlarda çalışan yabancıların maaşı, asgari ücretin en az 2 katıolarak belirlenmiştir. Önceki düzenlemelerde bu oran 3 katıydı. Bu değişiklik, uzman iş gücünün daha geniş bir yelpazede istihdam edilmesine olanak tanımaktadır.
Ev Hizmetleri ve Diğer Meslekler: Ev hizmetlerinde ya da diğer genel pozisyonlarda çalışan yabancıların maaşları, asgari ücret seviyesinde kalmaya devam etmektedir. Bu düzenleme, yabancı çalışanların adil ve yasal çerçevede ücretlendirilmesini sağlamaktadır.

Yukarıda belirtilen yeni ücret kriterleri, yabancı çalışanların daha adil bir şekilde ücretlendirilmesini sağlarken, işverenlere de esneklik tanımaktadır. Ancak, işverenlerin bu yeni kriterlere titizlikle uyması, başvuru reddi gibi olumsuz sonuçlarla karşılaşmamak adına büyük önem taşımaktadır.

V. İstihdam ve Mali Yeterlilik Kriterlerine Getirilen Genişletilmiş İstisnalar

2024 düzenlemeleri ile birlikte, belirli yabancı çalışanlar ve şirketler için istihdam ve mali yeterlilik kriterlerinden muafiyetler getirilmiştir. Bu istisnalar, belirli şartları karşılayan yabancı çalışanların ve iş yerlerinin daha esnek bir başvuru süreciyle karşılaşmasını sağlamaktadır.

Uzun Süreli İkamet İzni Bulunan Yabancı Çalışanlar: Türkiye'de yasal olarak en az üç yıl süreyle ikamet iznine sahip olan yabancı çalışanlar (öğrenci ikamet izinleri hariç), yurt içinden yapılan çalışma izni başvurularında hem istihdam hem de mali yeterlilik kriterlerinden muaf tutulabilir. Bu muafiyet, her iş yeri için en fazla üç yabancı çalışan ile sınırlıdır.
Türk Vatandaşlarıyla İstihdam Dengesinin Korunması: Yukarıda belirtilen istisnalar kapsamında muafiyet tanınan iş yerlerinde, yabancı çalışan sayısının Türk vatandaşı çalışanların sayısını geçmemesi esastır. Bu, hem muafiyet kapsamında hem de genel iş gücü dengesi açısından önem arz etmektedir.
Uluslararası Koruma Statüsündeki Yabancılar: Uluslararası koruma statüsünde bulunan yabancı çalışanlar için istihdam ve mali yeterlilik kriterlerinde esneklik sağlanmaktadır. Ancak, bu tür çalışanların sayısının da iş yerinde çalışan Türk vatandaşı sayısını geçmemesi gerekmektedir. Aynı iş yerinde dördüncü veya daha fazla sayıda yabancı çalışanın istihdam edilmesi durumunda, istihdam ve mali yeterlilik kriterlerinin tümü bu çalışanlar için geçerli olacaktır

Bu istisnalar, Türkiye’de yasal olarak ikamet eden yabancı çalışanların istihdamını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda yerli iş gücünü koruma ilkesine uygun olarak, işverenlerin bu istisnalardan faydalanırken istihdam dengelerine dikkat etmeleri gerekmektedir.

VI. Geçiş Dönemi

2024 düzenlemeleri, yeni kriterlerin uygulanmasında bir geçiş dönemi sağlayarak, işverenler ve yabancı çalışanların bu değişikliklere uyum sağlamasına olanak tanımaktadır. Özellikle, 1 Ekim 2024 tarihinden önce verilmiş çalışma izinlerinin durumu ve yeni başvuruların nasıl değerlendirileceğine ilişkin özel geçiş hükümleri getirilmiştir.

Mevcut Çalışma İzinlerinin Durumu: 1 Ekim 2024’ten önce verilmiş çalışma izinleri, verildikleri şartlara uygun olarak geçerliliklerini korumaktadır. Ancak, bu izinlerin uzatma başvuruları yapılırken, ilk başvurunun yapıldığı tarihteki mali yeterlilik kriterleri baz alınacaktır. Bu sayede, yeni düzenlemeler geriye dönük olarak uygulanmamaktadır. Mevcut izinlerin uzatılması, özellikle daha sıkı mali yeterlilik kriterlerinden kaçınmak için önem arz etmektedir. Mevcut izinlerin süresi dolması ve süresi içerisinde uzatma başvurusu yapılmaması veya iptal edilmesi hallerinde ise, yeni başvurular daha sıkı mali ve sermaye şartlarına tabi olacaktır. Bu durum, işverenler için mali olarak daha zorlayıcı bir yeniden başvuru sürecini beraberinde getirecektir.
Geçiş Döneminde Yapılacak Yeni Başvurular: 1 Ekim 2024'ten sonra yapılacak yeni başvurularda, revize edilen kriterler hemen uygulanmaya başlanacaktır. Ancak, mali yeterlilik kriterleri konusunda XNUMX Ocak XNUMX tarihine kadar bir geçiş dönemi tanınmıştır:
- Bu doğrultuda 1 Ocak 2025tarihine kadar yapılacak başvurularda, en az 100,000 TLödenmiş sermaye, 800,000 TLnet satış veya 150,000 ABD Doları tutarında ihracat gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
- 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren, yeni sermaye gereklilikleri devreye girecek ve en az 500,000 TLödenmiş sermaye gibi daha sıkı kriterler uygulanacaktır.
Önceki Başvuruların Durumu: 1 Ekim 2024'ten önce yapılan ve henüz değerlendirilmekte olan başvurular, eski düzenlemeleregöre işleme alınacaktır.

Sonuç olarak, 1 Ekim 2024’ten önce verilen çalışma izinlerinin uzatılması, işverenlerin daha sıkı kriterlerden kaçınarak mevcut izinlerin devamını sağlaması açısından kritik öneme sahiptir. Çalışma izni süresinin dolması veya iptal edilmesi, yeni başvuruların daha zorlu mali şartlara tabi olmasına neden olabilecektir.

VII. Sonuç

2024 yılında yapılan düzenlemeler, Türkiye’de yabancı çalışma izinleri ile ilgili önemli değişiklikler getirerek, işverenlerin ve yabancı çalışanların uyması gereken kriterleri daha sıkı hale getirmiştir. İstihdam oranları, mali yeterlilik şartları ve ücret kriterleri gibi alanlarda yapılan bu yenilikler, Türkiye’nin yabancı iş gücünü çekmeye devam ederken yerli iş gücünü de korumayı amaçlamaktadır.

İşverenler açısından, özellikle mali yeterlilik ve sermaye gerekliliklerinin 1 Ocak 2025 itibarıyla daha katı hale geleceği göz önünde bulundurulmalıdır. 1 Ekim 2024 tarihinden önce verilmiş çalışma izinlerinin uzatılması ise, işverenlerin yeni düzenlemelerden etkilenmemek adına büyük önem taşımaktadır. İzin süresinin dolması veya iptal edilmesi durumunda, işverenlerin daha zorlu ve mali açıdan daha ağır koşullarla karşı karşıya kalabileceği unutulmamalıdır.

Sonuç olarak, yeni düzenlemelere uyum sağlamak ve başvuru süreçlerinde herhangi bir aksaklık veya reddedilme yaşanmaması adına profesyonel danışmanlık almak işverenler için kritik hale gelmiştir. Şirketlerin, yabancı çalışanları istihdam ederken bu yeni düzenlemeleri titizlikle takip etmeleri, yasal yükümlülüklerini yerine getirmeleri ve başvuru süreçlerini sorunsuz bir şekilde yönetmeleri gerekmektedir.